Xaveer Claerhout & Barbara Van Biervliet

ONDERGRONDSE WOONKWALITEIT

Als voorsmaakje op het interview nemen de architecten ons mee naar een werf in KnokkeHeist. We ontdekken de bakstenen contouren met organische rondingen, het beloftevolle zwembad met waterspuwers die de vijver vullen, de indrukwekkende kelderverdieping en de riante leefruimte erboven. “Omdat bouwgrond in Knokke-Heist schaars en duur is en verschillende bouwrestricties gelden, moeten we bij een uitgebreid programma andere oplossingen aanreiken. Een mogelijkheid is de ondergrondse ruimte op een perceel benutten. Het is een ruimte die echter doorgaans relatief weinig architecturale- en woonkwaliteiten heeft en vaak fungeert als berging en garage. Hoe kunnen we als architect ondergrondse verdiepingen toch een extra levens- en woonkwaliteit geven? Een antwoord hierop is het Periscoop-project”, stelt Claerhout.

ZIEN EN NIET GEZIEN WORDEN

“Het idee voor het ‘Periscope House’ ontstond op een wandeling tijdens corona door het natuurgebied ‘Verbrand Fort’ in Damme. Hoe zou het zijn om hier te bouwen in dit prachtige landschap?

Het beste dat je daar kan bouwen is niets. Hoe dan wel? Door ondergronds een volledige constructie te bouwen die je in het landschap niet ziet. Wonen onder de grond heeft veel voordelen: uit de wind, een vrij constante temperatuur van tien graden zelfs in de winter, waardoor je relatief weinig moet verwarmen. Het nadeel is voldoende licht en zicht kunnen creëren. We zien algemeen de trend om de ondergrond meer te gaan benutten en te valoriseren als volwaardige ruimte op een kwalitatieve manier.”

Hun zoon Adriaan Claerhout maakte een film aan de hand van hun plannen en aanwijzingen. Hij werkte er bijna een jaar aan. De film werd opgepikt en gelauwerd, eerst in Zwitserland en later in landen wereldwijd. “Plots voelen we dat we op het wereldtoneel staan. Venetië belde ons om mee te doen. Dat doen we niet alleen door een film te tonen, maar ook met een maquette die bewijst dat het project fysisch realiseerbaar is.”

PERISCOOPPRINCIPE

Het ontwerp vertrekt vanuit het periscoop-principe. “Twee spiegels onder elkaar – onder een hoek van 45 graden – zorgen ervoor dat het zicht wordt verlegd en eigenlijk een niveau lager wordt weerkaatst. We hebben een vierkante, vaste constructie gemaakt, volledig ondergronds met rondomrond een soort perimeter waarin de spiegels zijn opgesteld. Als ’s ochtends de zon opkomt, piepen de spiegels langzaam boven het landschap uit waardoor het zicht naar binnen toe wordt verlegd. Licht en zicht worden zo tot diep in het gebouw geprojecteerd. Zonnepanelen voorzien de telescopische pijlers van de nodige energie om de spiegelstructuur ’s morgens tot boven de grond uit te laten rijzen. De positie van de onderste spiegels bepaalt op welk vloerniveau het zicht over het landschap wordt binnengebracht. Bij het langzaam dalen van de spiegels ’s avonds wordt de graviteitsenergie via generatoren omgezet in herbruikbare energie.”