Cart 0
Nog tot 24 augustus kan je in Cultuurcentrum Scharpoord je fantasie loslaten in het universum van Panamarenko: een poëtische synthese van wetenschap, technologie en natuur. De tentoonstelling ‘Panamarenko’s Zoo aan Zee’ verkent in sculpturen, tekeningen, foto’s, bewegende beelden en memorabilia de fascinatie van de kunstenaar voor dierlijke beweging en mechanica.
“Wás”, verbetert Eveline Hoorens, wanneer Knokke Talks. polst naar hoe het is om samen te leven met iemand als Panamarenko en bewust behoedzaam, om geen pijn te veroorzaken, de tegenwoordige tijd gebruikt. En inderdaad, Panamarenko, op 5 februari 1940 geboren als Henri Van Herwegen, overleed op 14 december 2019. Maar tot 24 augustus is hij met de tentoonstelling ‘Panamaranko’s Zoo aan Zee’ springlevend in Cultuurcentrum Scharpoord.
In Sint-Maria-Oudenhove, in haar koffiebranderij, vertellen zijn weduwe en Jo Coucke, de curator van de expo, honderduit over de mens en de kunstenaar Panamarenko.
Eveline Hoorens: “Panamarenko kwam in 2002 op een spontane manier bij mij. Hij had me dat niet verteld, maar hij zocht eigenlijk al lang naar een rustige plaats, liefst van al een boerderij. Dat moest lukken, toevallig woonde ik in Michelbeke op de boerderij van mijn grootouders. Pana bezocht me daar en hij vond het super. De tweede keer kwam hij toe op een vrijdag en ik vroeg hoe lang hij wilde blijven. Voor het weekend, dacht ik. Maar hij zei: ‘voor altijd, als ik mag.’
Voor mij was dat fantastisch. Ik was nog niet zo lang afgestudeerd aan de academie en dan komt er zo iemand op je boerderij. De grootste knutselaar van de wereld – hij noemde het zelf knutselen. Iemand met ongelooflijk veel fantasie en gevoel voor humor, en heel spontaan. We amuseerden ons te pletter.”
WAS PANAMARENKO SOMS NIET VERMOEIEND?
Eveline: “Integendeel. Pana was een zeer rustig iemand. Uitgesproken zen. Hij kon superboeiend vertellen, ik hing aan zijn lippen. We hadden goede afspraken. Hij zei: ‘Evelientje, blijf jij maar bezig op de koffiebranderij van je ouders. Je moet zelfs ’s middags niet naar huis komen, ik trek mijn plan wel.’ Als ik dan ’s avonds thuis kwam popelde hij om me te vertellen wat hij die dag bedacht had. Hij breide aldoor verder aan één idee. Zo’n idee, dat kwam als een luchtschip door zijn hoofd zeilen. Als vanzelf. Hoe hij daarover dan praktiseerde, dat wou hij graag kwijt.”
Jo: “Hij liet zich door niemand opjagen. Als hij een idee had, wilde hij dat helemaal assimileren. Dat zat in zijn hoofd en hij nam de tijd om daarmee rond te lopen. Laat maar rijpen, het kwam wel als het moest komen. Ik ken niemand die ten opzichte van zijn ideeën die attitude had.”
Eveline: “Pana was een meester in de kunst van het leven. Hij kon gewoon genieten van te zitten en naar het landschap te kijken. Geen half uur of een uur, maar úren. Kijken naar de ganzen die passeren, een zwaluw die overvliegt. Met zijn sigaar en zijn coca. Gewoon ‘zijn’, hij kon zeer goed niets doen. Hij was ook al wat ouder toen hij bij mij kwam. Begin van de zestig. Plotseling kreeg hij een landschap waar hij een paar kilometer ver kon kijken. Iets waar hij al lang van droomde.”
HOE ZOU JE DE KUNSTENAAR PANAMARENKO TYPEREN, JO?
Jo: “In de kunstgeschiedenis bekleedt hij een zeer uitzonderlijke positie. Dat een vliegtuigje dat op een vliegtuig lijkt en dat je als sculptuur presenteert, ook kunst kan zijn, was een fundamentele uitbreiding van het kunstbegrip.”
KNOKKE-HEIST LIJKT EEN VERRASSENDE LOCATIE VOOR EEN PANAMARENKOTENTOONSTELLING.
Eveline: “Het ontstond uit enthousiasme. Pana zou dit jaar 85 geworden zijn, we wilden hem in de kijker zetten. In Knokke-Heist had Panamarenko een mooie tentoonstelling in 2011 – met die krabben die verdwenen waren maar terugkeerden.”
Jo: “Er is inderdaad een voorgeschiedenis. Maxime Willems, de toenmalige eerste schepen, vond dat er in Knokke-Heist plaats voor Panamarenko mocht zijn. Hoewel hij eigenlijk in 2005 gestopt was, wilde Panamarenko die uitdaging graag beantwoorden.
Zo kon hij alsnog dat idee van de installatie ‘Wuivende krabben – Dansend ensemble met draaikolk en fontein’ realiseren. Die krabben, je dropt dat niet zomaar. Dat heeft context nodig, en zo groeide bij het gemeentebestuur het idee om daar een tentoonstelling rond te bouwen. Dat was 2011, en nu – in het kader van Panamarenko85 – was het gemeentebestuur opnieuw geestdriftig.”
HET CUREREN VAN EEN TENTOONSTELLING BEGINT MET DE AFBAKENING VAN HET THEMA.
Jo: “We wilden niet twee keer hetzelfde doen, vanuit het gemeentebestuur was er trouwens de voorwaarde dat het iets totaal nieuws moest zijn. Via de krabben kwamen we op het thema van de dieren.”
HOE VERWONDERLIJK DAT ER NOG NOOIT EEN TENTOONSTELLING OVER DIEREN IN HET WERK VAN PANAMARENKO WAS.
Eveline: “Panamarenko wordt bijna altijd geassocieerd met vliegen. De da Vinci van België. Terwijl hij zoveel liefde voor dieren had.”
PANAMARENKO85.BE
CULTUUR.KNOKKE HEIST.BE/PROGRAMMA/PANAMARENKO
Dit artikel komt uit ons magabook KNOKKE Talks. Issue 09 (summer vibes 2025). Te bestellen in onze webshop of gratis online beschikbaar om te lezen.
Journalist: Ben Herremans
Foto’s: COURTESY PANAMARENKO FOUNDATION © WIM VAN EESBEEK
